"Kolosalna morda miasta" (1999-2002) Tomasza Sobieraja w galerii FF w Łodzi (24.02-24.03.2012)

Ikony polskie

W galerii FF trwa wystawa Theatrum prefunebris Tomasza Sobieraja. W jej skład wchodzą dwa różne cykle Kolosalna morda miasta i opisywane już na moim blogu Obiekty banalne (2010). Co łączy oba cykle? Przeczucie śmierci, a przynajmniej zagrożenie - osobiste oraz dla ludzi i miasta, w którym wychował się artysta. Pierwszy z cykli dotyczy Łodzi. I niestety rejestracja miasta, staje się jego interpretacją. Ta z kolei jest autentyczną reprezentacją.

Czterdziestolatek

Nie nowe logo Łodzi, nawiązujące ideowo do alfabetu Władysława Strzemińskiego, który po II wojnie napisał tekst Łódź bez funkcjonalizmu, czyli pozbawiona nowoczesności, jest autentycznym znakiem miasta, ale cykl Tomasza Kolosalna morda miasta. Niestety na wielu fotografiach widać, że w śródmieściu czas uległ zatrzymaniu, tylko nie wiadomo w jakim momencie dziejowym. Jedna z fotografii z tego cyklu, w typie ikonograficznym stosowanym już przez  Talbota w latach 40. XIX wieku, mogłaby powstać np, na początku XX wieku, czy zaraz po II wojnie.

Ostatni ząb Eligiusza

Rzadko, ale jednak, pojawiają się w tym ponurym cyklu fotografie optymistyczne, np. Przyjaciele. Niektóre ujęcia np. z dziećmi przypominają swym klimatem zdjęcia z obozów koncentracyjnych. Na innych, jak teatrze na scenie, obok ludzi grają koty i cała scenografia. Czasami fotograf  słusznie koncentruje swe widzenie i uczucia na "obiektach banalnych": na trzepaku, chodniku, rupieciach, niż siedzącym na ławce realnym człowieku, który przypomina jakąś postać ze sztuki Tadeusza Różewicza, np. z Kartoteki.

Przyjaciele

Pożeracz gołębi

Fotograf potrafi uchwycić klimat dawnego getta, włącznie z napisami Jude Raus, które należą do bardziej wyrafinowanych w tym teatrze zdarzeń. Bawiące się dzieci ukazane są niczym robaki na ziemi, zaś przechodząca ukradkiem kobieta, ukazana jest jakby bała się fotografa czy własnego cienia. Niestety, idea getta w negatywnym wyrazie zdarzeń nadal jest aktualna. Mieszka w nim np. Pożeracz gołębi, czy Czterdziestolatek, który jest starcem. Tylko czasami klimat zbliża się do prozy Bruno Schulza, jak w ironicznej, niż groteskowej pracy Krokodyl pije, wykonanej w autentycznej knajpie, jakich dużo w centrum Łodzi, w okolicach ul. Wschodniej.

Towarzysz Gomułka

Piszę te słowa, aby zwrócić uwagę na różne idee zawarte w przenikliwym i sugestywnym cyklu poświęconym "mieście-ruinie", mieście pozbawianym swego dawnego ducha, który umarł w wraz z II wojną światową i jej skutkami. Pozostały zdegradowane symbole i zanikające sacrum. Bardzo interesujące jest zdjęcie pt Azyl, pokazuje kamienne podwórko,  które stało się formą więzienia o formie, o ironio(!), Foucaultowskiego panoptikum, tylko że z przełomy XX/XXI wieku.

Z wielu powodów jest to najważniejszy cykl, jaki wykonano w Łodzi, który w szerokim wachlarzu zdarzeń pokazuje kulturowo-duchowe metamorfozy "złego miasta". Cykl, który na stronie autora ma 30 prac, natomiast na ekspozycji w galerii FF można zobaczyć w sześciominutowym fotokaście Kocham twoją urodę złą około 90 prac.

Azyl